خلق کریم چیست؟
اخلاق
خصلتهايى است كه با ديده بصيرت درك مى شود[1]. به گفته برخى، اخلاق، ترازوى رفتار، اعمال و انديشه هاى خوب و بد انسان و زمينه ساز وجدان فردى و جمعى است[2] و به آن دسته از رذايل و فضايلى گفته مى شود كه ترك و فعل آن ها به اقتضا و مطابق عقل عملى يا وجدان اخلاقى يا عرف و شرع است. به ديگر سخن، به گونه اى از رفتار فردى يا جمعى گفته مى شود كه دعوت به آن ها با زبان موعظه است و در تعالىِ معنوى انسان، نقش اساسى دارد[3] .
على (ع) فرمود: عنوان صحيفة المؤمن حسن خلقه
سر لوحه كتاب سعادت بشر ملكات پاك و سجاياى اخلاقى او است.
آياتى كه در باره ملكات پسنديده و سجاياى اخلاقى آمده يا آياتى كه در باره سيئات اخلاقى و ملكات زشت نازل شده است همه به منظور دعوت بشر به فضائل روحانى و دوری از صفات ناپسنديده است. رسول اكرم (ص) در بيان مأموريت آسمانى خود فرمود: « بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاق» [4] مبعوث شدهام تا برنامههاى مكارم اخلاقى را تتميم و تكميل نمايم.
آری! مكارم الأخلاق و خلق نیکو که در فارسی از آن « اخلاق ارزنده » تعبیر میشود، چیست؟ که پیامبر عظیم الشأن (ص) اتمام و استکمال آن را مهم ترین علت بعثت خویش شمرده و از بزرگترین مأموریت بعثت خویش اعلام مینماید.
معنى مكارم الأخلاق
1- حمّاد بن عثمان گويد: شخصى خدمت حضرت صادق عليه السّلام آمد و عرض كرد: اى فرزند رسول خدا، اخلاق ارزنده را برايم بيان فرما. فرمود:
گذشت از كسى كه به تو ستمى نموده، و پيوستن به آن كسى كه رابطهاش را با تو بريده باشد، و بذل و بخشايش به شخصى كه تو را محروم نمايد، و گفتن حقّ، گرچه به زيانت باشد.
2- عبد اللَّه بن مسكان گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: خداوند تبارك و تعالى پيغمبر خود را به مكارم اخلاق ممتاز گرداند، پس شما نيز خويشتن را بيازمائيد و اگر در شما نيز اين خصوصيّت بود خداى عزّ و جلّ را سپاس گوئيد و آرزومند فزونى آن باشيد. سپس حضرت ده تا از آنها را نام برد: يقين، قناعت، صبر، شكر، رضا، اخلاق نيك، سخاوت، غيرت، دلاورى، مروّت.[5]
3- جرّاح مدائنىّ گويد: امام صادق عليه السّلام بمن فرمود: آيا دوست دارى كه برايت بگويم اخلاق والا چيست؟ [گفتم: آرى، فرمود:] عفو ديگران، و كمك بهبرادر (مؤمن) خويش از مال خود، و بسيار بياد خدا بودن.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] ترتيب كتاب العين; لسان العرب.
[2] مفردات راغب.
[3] دائرة المعارف تطبيقى علوم اجتماعى، ج1، ص44.
[4]بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج67 ، ص : 323- 420
[5] معاني الأخبار ، معنى مكارم الأخلاق، ص : 191 (1- عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنَ مُحَمَّدٍ ع فَقَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِي بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَقَالَ الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ صِلَةُ مَنْ قَطَعَكَ وَ إِعْطَاءُ مَنْ حَرَمَكَ وَ قَوْلُ الْحَقِّ وَ لَوْ عَلَى نَفْسِك.) (2- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَصَّ رَسُولَ اللَّهِ ص بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَامْتَحِنُوا أَنْفُسَكُمْ فَإِنْكَانَتْ فِيكُمْ فَاحْمَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ فِي الزِّيَادَةِ مِنْهَا فَذَكَرَهَا عَشَرَةً الْيَقِينَ وَ الْقَنَاعَةَ وَ الصَّبْرَ وَ الشُّكْرَ وَ الرِّضَا وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ السَّخَاءَ وَ الْغَيْرَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمُرُوءَة.)(3- عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِيِّ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَ لَا أُحَدِّثُكَ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ قُلْتُ بَلَى قَالَ الصَّفْحُ عَنِ النَّاسِ وَ مُؤَاسَاةُ الرَّجُلِ أَخَاهُ فِي مَالِهِ وَ ذِكْرُ اللَّهِ كَثِيرا.)
تبادل
لینک هوشمند
